Autisme en de feestdagen

December is de maand van de feestdagen. Eerst heb je Sinterklaas, dan kerst en dan Oud en Nieuw. Ik ben de dag na pakjesavond jarig, dus dat is voor mij nog een extra feestdag. Dat is best wel veel in één keer, autistisch of niet. 

Gelukkig hou ik van de winter en de kerstsfeer en ik kan al maanden uitkijken naar wanneer alles versierd is met kerstverlichting. Ook is het iets waar ik naar uitkijk omdat het ieder jaar terugkomt, dit maakt het in een bepaald opzicht voorspelbaar. Ik zie het als een soort stappenplan wat stap voor stap afgestreept kan worden.
Maar december is ook een hele stressvolle maand. Ik hoor dat overal om me heen (ook van niet autistische mensen), maar ik denk dat het nog een beetje extra stressvol is voor autisten. Alles is namelijk anders dan normaal. Er gebeurt van alles, mensen gedragen zich anders, er heerst een spanning, iedereen doet vrolijk en er zijn heel veel gelegenheden waarbij je sociaal ‘moet’ zijn. En sterker nog; eigenlijk begint het allemaal al in september.  

Door mezelf beter te leren kennen ben ik erachter gekomen wat voor mij werkt en wat niet. Ik deel een paar tips waar je hopelijk zelf wat aan hebt om de feestdagen beter door te komen. En misschien kan het helpen als je iemand kent die het moeilijk vindt de feestdagen door te komen. 
Dit zijn overigens de feestdagen die ik vier of heb gevierd in het verleden. Ik weet dat er ook mensen zijn die dit niet doen of andere feestdagen vieren, maar in dit artikel praat ik over de feestdagen waar ik ervaring mee heb. 

De feestdagen zijn er vooral voor de gezelligheid, de sfeer, de warmte en de liefde. Hoe iemand dit kan ervaren wisselt natuurlijk per persoon. Iedereen is anders, en viert de feestdagen op diens eigen manier. Want ondanks dat je misschien denkt dat er bepaalde verwachtingen zijn, er zijn geen regels voor hoe je de feestdagen viert. En of je het nu helemaal overslaat, er volop in meegaat, of er je eigen draai aan geeft; het kan en mag allemaal.

Praat

Het is oké om aan te geven dat je de feestdagen lastig vindt en te vragen voor wat je nodig hebt om de feestdagen op een positieve manier door te komen. Als je bijvoorbeeld eerder weg wilt van een kerst bijeenkomt zou je kunnen zeggen dat je het een beetje veel vindt en dat het beter voor je is als je eerder weggaat. Waarschijnlijk zullen de meeste dit begrijpen. 

Als je iemand anders die autistisch is wilt helpen, vraag dan wat diegene nodig heeft. Zo kunnen jullie er samen het beste van maken.
In andere worden: wees open, geef dingen aan, vraag, luister en praat. En als je praten lastig vindt, kun je ervoor kiezen het te schrijven of te tekenen of op een manier te delen die bij jou past.

Rust

In een volle en stressvolle periode zoals deze is rust extra belangrijk. Plan dagen in waarop je even niets hoeft en waarop je kunt doen wat jij nodig hebt om op te laden. Zie ze als een soort bufferdagen. Neem tijd voor jezelf en als je iemand bent die erg streng is voor zichzelf en aan alle verwachtingen wilt voldoen, dan raad ik je heel erg aan om dat een beetje los te laten. Geloof me, dat helpt. Als ik dit niet doe, dan kan ik de hele feestdagenperiode net zo goed vaarwelzeggen. Dan lukt het me echt niet meer om ervan te genieten en kom ik er opgebrand uit. 

Plan niet te veel sociale gelegenheden in. Zeker als ze vlak achter elkaar zijn. Red je het om maar naar één ding te gaan, maar zijn er meerdere mensen die je graag wilt zien, vraag dan of je het op een ander moment in kan halen. Waarom geen kerstdiner voor of na kerstmis. Dan is het misschien niet meer tijdens kerst, maar de gezelligheid en de sfeer creëert je sowieso zelf. Daar heb je naar mijn idee geen speciale dag voor nodig en dat is volgens mij uiteindelijk datgene waar het om draait.

Zoals ik net al zei mag je je grenzen aangeven en bijvoorbeeld eerder weggaan. Is dat niet mogelijk, maar heb je wel behoefte aan rust, vraag dan of er een plekje of een kamer is waar je je even terug kan trekken. Luister naar je favoriete rustgevende muziek, lees een boek, doe een puzzel, kijk filmpjes of ga een rondje wandelen. Doe wat jou rust geeft en je helpt op te laden.

Planning

Iets wat mij helpt is een planning. Wanneer en waar doen we wat? Van hoe laat tot hoe laat? Wie zijn erbij? Hoe duidelijker hoe beter. Als je een planning hebt, houd je daar dan zo veel mogelijk aan. En vraag dit ook aan de mensen met wie je bent. Geef aan hoe belangrijk zo’n planning voor je is en hoe stressvol het kan zijn als dingen anders gaan. Natuurlijk zal het waarschijnlijk niet helemaal soepel verlopen en moet je soms een compromis stellen, maar het is wel de bedoeling dat zo’n planning serieus wordt genomen. Probeer met elkaar te voorkomen dat er geen onverwachte dingen gebeuren en vermijd verrassingen. Voor sommige is de spanning van een verrassing juist wat het leuk maakt. Maar als de spanning voor jou te veel is, kijk dan of je kunt zorgen dat je weet wat er precies gaat gebeuren.

En nog iets wat te maken heeft met planning. Heb je normaal gesproken een vaste routine, probeer je daar dan aan te houden ook in deze periode. Ga je bijvoorbeeld om een bepaalde tijd naar bed, probeer dat nu ook te doen. Eet je ’s ochtends altijd hetzelfde ontbijt, doe dat nu ook. Je blijven houden aan je vaste routine kan net dat beetje extra steun en rust geven waar je behoefte aan hebt.

Versieringen en cadeautjes

Zowel met Sinterklaas, als met kerst en soms zelfs met oud en nieuw kan er gedaan worden aan versieringen en cadeautjes. Cadeautjes kunnen heel spannend zijn. Vroeger vierden wij pakjesavond en de dag erna mijn verjaardag. Mijn moeder vertelde me dat, toen ik klein was, ik op mijn verjaardag begon te huilen omdat ik nog meer cadeautjes kreeg. Waarschijnlijk was de spanning van het niet weten wat je krijgt voor mij toen te veel.
Wat kan helpen is om niet alle cadeautjes in één keer te doen, maar bijvoorbeeld één voor één. Is de spanning voor de verrassing dan nog te groot? Misschien kan het dan helpen als je van tevoren al weet wat het is of als je meehelpt met cadeautjes uitzoeken en inpakken.

Versieringen kunnen ook erg veel zijn en onze gevoelige zintuigen kunnen er niet altijd goed tegen. Het is helemaal prima als jij jouw huis of kamer niet versierd wilt hebben. Net zoals het prima is als je andere ‘normale’ feestdag activiteiten niet doet. Wat ook kan helpen is versieringen kiezen die je mooi en leuk vindt. Ik zou bijvoorbeeld nooit hele kleurrijke en knipperende versieringen kiezen. Doe mij maar kalme kleuren en lampjes die gewoon aan blijven.

Ontkom je er in jouw huis niet aan, dan kan het goed zijn om te helpen met het uitzoeken en ophangen van versieringen. Ga bijvoorbeeld mee de kerstboom uitzoeken en help met het optuigen. Zo ben je meer betrokken en weet je beter waar je aan toe bent.

Ben jij iemand die wel heel erg houdt van felle kleuren en flikkerende lampjes, ga ervoor!

Gehoor bescherming

Oordopjes, oortjes met muziek of noise cancelling headphones kunnen echt een uitkomst zijn met de feestdagen. Vooral met oud en nieuw. Ik vind vuurwerk heel mooi en kijk er graag naar. Siervuurwerk welteverstaan. Die harde knallen vind ik maar niets. Dan stuiter ik zowat van mijn stoel af van schik. Maar daarom ben ik zo blij met mijn koptelefoon. Dit helpt ontzettend in het omgaan met de harde knallen.
Een koptelefoon komt sowieso goed van pas. Want mocht er geen gelegenheid zijn waarop ik me kan terugtrekken en de stilte op kan zoeken, dan zet ik mijn koptelefoon op met rustgevende muziek. Dan kan ik me toch even afzonderen.

Verantwoordelijkheden

Neem niet te veel verantwoordelijkheden. Als je het allemaal al druk genoeg vindt, bied dan niet aan om een etentje bij jou thuis te organiseren. Misschien voelt dit een beetje rottig omdat je het gevoel hebt dat je ook iets wilt of ‘moet’ doen. Alleen maar aanschuiven bij anderen voelt misschien niet goed. Bedenk dan dat het wel leuk moet blijven en dat je moeilijk iets kan organiseren voor anderen als je zelf helemaal opgebrand bent en niet echt aanwezig kunt zijn omdat je te moe bent. Wat je zou kunnen doen is iemand helpen met organiseren of vragen of iemand jou wilt helpen. Maar alleen als je denkt dat je er uiteindelijk meer uithaalt dan erin stopt. Of je zou een vaste taak kunnen aannemen, zoals bijvoorbeeld in de keuken staan of foto’s nemen. Het is ook helemaal prima om het allemaal over je heen te laten komen en zelf niet zoveel te doen. Zeker als dat beter voor je is.

Hier zijn nog een aantal extra tips:

• Leer jezelf goed kennen in wat je wel en niet aankan, wat je wel en niet leuk vindt, enz. Wanneer je dit beter weet van jezelf is het makkelijker om aan te geven wat je nodig hebt.

• Plan geen andere spannende dingen. December is al spannend genoeg. Wacht nog even met naar de tandarts gaan. Wacht ook nog even met leuke spannende dingen , zoals een uitje naar de dierentuin, plannen. Doe dat bijvoorbeeld in januari.

• Vrijheid is belangrijk. Als je weet dat iemand met wie jij de feestdagen viert het allemaal heel moeilijk vindt, laat diegene dan een beetje zijn eigen gang gaan. Verwacht niet dat iemand een uur lang aan tafel blijft zitten. Verwacht niet dat iemand naar drie sociale gelegenheden gaat op één dag. Zeker als je weet dat iemand daar eigenlijk niet van houdt. Kortom, laat in deze periode je verwachtingen van wat ‘hoort’ een beetje los.

• Iets waarvan ik heb gemerkt dat het mij helpt is om een vaste en overzichtelijke zitplaats te kiezen. Toen we erachter kwamen dat ik autistisch ben, begonnen mijn ouders aan mij te vragen waar ik wil zitten tijdens sociale gelegenheden. Ik heb hier nooit om gevraagd, maar ik vind het prettig dat ze dit doen. Zo kan ik een plek kiezen waar ik me het meest comfortabel voel en dat kan een hoop stress en overprikkeling schelen. Ik zit bijvoorbeeld graag aan het hoofd of op de hoek, want dan heb ik minder mensen naast me en kan ik het overzicht bewaren. Of ik zit graag op een plek waar ik makkelijk weg kan als ik dat nodig heb.

• En de belangrijkste: geniet ervan. Zoals ik al zei draait het bij kerst om de gezelligheid, de sfeer, en het samen zijn met de mensen die je liefhebt. En hoe je dat doet mag je helemaal zelf weten. 

Heel veel liefs en fijne feestdagen 

Sanne ☼